Versteend hout of ook wel Petrified Wood of fossiel hout genoemd vind je over de hele wereld. Hoe kan dit? Wat zorgt ervoor dat versteend hout versteend en hoe werkt dit versteningsproces?

Versteend hout

Voordat we gelijk de diepte induiken, eerst nog even kort iets over versteend hout. Versteend hout kan je namelijk het best omschrijven als een fossiele afdruk van een boom. Door het versteningsproces lijkt het nog op een boom, maar eigenlijk bevind er zich nog maar ongeveer 10% van de daadwerkelijke boom. De rest is namelijk in de miljoenen jaren daarvoor langzaam vergaan en hiervoor zijn mineralen in de plaats gekomen.

Dit werkt hetzelfde met de fossielen die we nog terugvinden, met haaientanden of dinosaurusbotten. De naam fossiel hout is dan ook wel op zijn plaats.

Het versteningsproces van versteend hout

Ok, dan nu verder de diepte in. Ik moet heel eerlijk zeggen dat ik zelf snel ben afgehaakt bij scheikunde. Met het onderstaande probeer ik dan ook zo goed mogelijk in eenvoudige taal uit te leggen hoe het versteningsproces van versteend hout werkt.

Het versteende hout, de versteende boom of tak en in sommige gevallen zelfs de versteende palmboom, ontstaan wanneer deze komt te liggen onder een laag sediment. Dit sediment is verzadigd met mineralen. Omdat het hout bijna niet in contact komt met zuurstof vergaat deze maar heel langzaam. Hierdoor kunnen de mineralen de celwanden vervangen en de lege ruimtes in het hout opvullen.

Voorbeelden van versteend houten producten

Alles bekijken

Waar bestaat hout uit?

Ben je er klaar voor? Het wordt nu namelijk een beetje ingewikkeld en vaktechnisch, maar om te begrijpen hoe het versteningsproces werk, is het handig als je weet waar hout uit bestaat.

Hout bestaat voornamelijk uit holocellulose (cellulose en hemicellulose) en lignine. Wanneer je een normale, droge boom neemt, dan bestaat deze hier voor 95% uit. Bijna de helft hiervan is cellulose, cellulose geeft hout veel van zijn sterkte. Cellulose bestaat uit lange ketens van gepolymeriseerde glucose die in microfibrillen zijn gerangschikt en de celwanden in het hout versterken. Hemicellulose, een vertakt polymeer van verschillende eenvoudige suikers, vormt het grootste deel van de resterende samenstelling van hardhout, terwijl lignine, een polymeer van fenylpropanen, meer aanwezig is in zachthout. De hemicellulose en lignine omhullen en versterken de cellulose microfibrillen.

Afbraak van hout

Ik hoop dat het bovenstaande een beetje te volgen is, hieronder zie je namelijk waarom deze inleiding belangrijk is. Ik ga je namelijk nu uitleggen hoe hout normaal vergaat.
Dood hout wordt normaal gesproken snel afgebroken door micro-organismen, deze beginnen met de holocellulose. Lignine is hydrofoob (waterafstotend) en vergaat veel langzamer. De snelheid van verval of het rotten wordt beïnvloed door temperatuur en vochtgehalte, maar uitsluiting van zuurstof is de belangrijkste factor voor het behoud van houtweefsel.
Organismen (bacterien of schimmels) die lignine afbreken moeten zuurstof hebben om te kunnen blijven leven. Hierdoor heeft fossiel hout ouder dan het Eoceen (ongeveer 56 miljoen jaar of ouder) bijna al zijn holocellulose verloren, en blijft alleen lignine over. Naast microbiële afbraak wordt hout dat in een alkalisch milieu is begraven snel afgebroken door anorganische reacties met het alkali.

Van hout naar versteend hout

Hout wordt tegen ontbinding beschermd door snelle insluiting in modder, in het bijzonder modder gevormd uit vulkanische as. Het hout wordt vervolgens gemineraliseerd wat het eigenlijk transformeert tot steen. Niet gemineraliseerd hout bestaat ook, maar dit is zeer ongebruikelijk. Het versteende hout wordt later blootgelegd door het wegslijten van de grond er omheen (erosie). Niet gemineraliseerd fossiel hout wordt snel vernietigd wanneer het door erosie wordt blootgesteld, maar versteend hout is duurzaam en blijft daarom achter.

Bekijk onze video over het ontstaan van versteend hout

Mineralen in versteend hout

Er zijn ongeveer 40 mineralen gevonden in versteend hout, maar silica is verreweg de belangrijkste. Silica bindt zich aan de cellulose in de celwanden en vormt een soort sjabloon. Extra kiezelzuur vervangt dan de cellulose tijdens de ontbinding, zodat de celwanden vaak zeer gedetailleerd bewaard zijn gebleven.

Hierna begint de silicificatie binnen de celwanden, en de ruimten binnen en tussen de cellen worden geleidelijk gevuld met kiezelzuur. Na verloop van tijd gaat bijna al het oorspronkelijke organische materiaal verloren en blijft, zoals eerder gezegd, nog maar 10% van de originele boom over. Het andere materiaal is bijna zuiver kiezelzuur, met alleen ijzer, aluminium, en alkali- en aardalkali-elementen. IJzer, calcium en aluminium komen het meest voor.

De kleuren van versteend hout

De meeste kleur in versteend hout is afkomstig van sporenmetalen. Daarvan is ijzer het belangrijkste, dit kan meerdere verschillende tinten aan het hout meegeven, afhankelijk van de manier van oxideren (roesten). Chroom produceert helder groen versteend hout. De verschillen in kleur komen waarschijnlijk door de verschillende perioden van mineralisatie.

Benieuwd naar onze andere versteend hout producten?

Bekijk er hier een aantal, of bekijk onze hele collectie!

Alles bekijken